Bademcik Ameliyatı

Bademcik sorunları ve bademcik ameliyatı, hastaları ve ailelerini mutsuz eden durumların başında gelir. Bunlara çözüm arayışı sırasında çok sayıda kaynaktan alınan/verilen çelişkili bilgiler kafa karışıklığına yol açabilir. Bademcik ameliyatı şart mı? Alınınca mikroplar göğse iner mi? Ameliyat riskli mi? Yapılmasa olur mu? Hangi teknikle yapılmalı? gibi pek çok soru ve bunların farklı farklı cevapları olabilir. Oysa durum o kadar karışık değildir. Ameliyatsız olarak yapılabilecek bir tedavi veya alınabilecek önlemler varsa, önce bunlar yapılır. Ancak her şeye rağmen hastanın bademcik sorunları devam ediyorsa ve tıbbi endikasyonu (gerekliliği) varsa ameliyat önerilir. Burada KBB Uzmanı, kendi deneyimleri ve bilgisiyle hem bademcik ameliyatının hem de tedavi olmamanın hasta için risk ve faydalarını ayrıntılı bir şekilde zaten anlatmalıdır. Karar vermek bundan sonra hastaya veya ailesine kalır. Doktorun hastası için en doğru tercihi yapıyor olması ve bunun hasta ve yakınları tarafından hissedilmesi, tedavinin gecikmesini önler.

Bademciklerin bedenimizdeki görevi nedir?

Boğazımızın arka yanlarında yerleşmiş, gözenekli yapıdaki bademciklerimizin başlıca görevi, üst solunum yollarından giren mikroplara karşı bedeni savunmaya hazırlamaktır. Ayrıca halk arasında “geniz eti” olarak bilinen “adenoid”ler ve boğazın yanlarından aşağı doğru inen benzer yapılı dokular da aynı görevi yaparlar. Ancak bademcikler iltihaplandığında konumu ve boyutları nedeniyle, yol açtığı belirtiler de diğerlerine göre genellikle daha şiddetli olur.

Bademcik iltihabı neden olur?

Bademcikler damlacık infeksiyonu denen, kişiden kişiye yakın temas ve tükürük yoluyla bulaşan mikroplar nedeniyle şişerler. Bu durumda bademcikler kızarır, bazen üzerlerinde beyaz döküntüler olur. Bademcik iltihaplanmasında ateş, yutkunma güçlüğü ve yutkunurken ağrı gibi belirtiler de eşlik edebilir. Ancak bazen infeksiyon belirtisi olmadığı halde de bademcik büyümesi olabilir. Sağlıklı bir insan soğuk bir şey içtiğinde veya örneğin dondurma yediğinde bademcik sorunuyla karşılaşmazken, kronik bademcik sorunu ya da zayıf bağışıklık sistemi olanlar bademcik iltihaplanmasına daha yatkındırlar. Stres bademciğin şişmesine direkt olarak neden olmasa bile vücudun direncini zayıflattığı için kolay hastalanmaya yol açabilir.

Çocuklardaki her boğaz infeksiyonu bademciklerde olmayabilir. Geniz etinin iltihaplanması veya faranjit gibi diğer üst solunum yolu infeksiyonlarında da boğaz ağrısı olabilir. Burada doğru teşhis konulması çok önemlidir. Özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde vücudun savunmasında önemli rol oynayan bademciklerin zorunlu olmadıkça alınmasını önermeyiz.

Geniz eti çok büyüdüğünde, çocuğun nefes almasını engelleyecek olursa veya ilaç tedavisine yanıt vermeyen orta kulak sorunlarına yol açtığında ameliyat edilebilir. Eğer geniz eti sorunları yaşayan çocukta bademcik şişmeleri/iltihaplanmaları ve/veya soluk durmaları (apne) varsa, bademciklerle beraber geniz eti alınabilir.

Bademciklerin ne zaman alınması gerekir?

Bademcik ameliyatının başlıca sebepleri:

1. Üst üste son iki yılda çocuğun 5-6 kez veya daha fazla bademcik iltihabı geçirmiş olması ya da üç senedir senede üç kez iltihaplanma.
2. Bademciklerin çevresinde abse olması yani “peritonsiller abse” oluşması.
3. Çocuğun ateşli eklem ve kalp romatizması geçmişinin olması,
4. Çocuklarda görülen “uyku apnesi” (uykuda soluksuz kalma nöbetleri) bademcik ameliyatının başlıca nedenlerindendir.
5. Bademciklerin büyük olması tek başına bir ameliyat nedeni sayılmamakla birlikte beslenme ve solunuma engel olacak büyüklükte yani ileri bademcik büyümesi varsa ameliyat edilebilir.
6. Ayrıca bademciklerde tümör, tüberküloz gibi farklı durumlarda da mutlaka bademcik ameliyatı gerekmektedir.

Eskiden çocuk felci salgınları yaygın olduğu için yaz aylarında bademcik ameliyatı yapılmazdı. Günümüzde çocuk felcinin aşılanma ile neredeyse ortadan kalkmasına rağmen yaz aylarında bademcik ameliyatı daha az tercih edilmektedir. Aileler bademcik ameliyatını genellikle sömestr tatilinde veya okulun kapanmasına yakın dönemlerde yaptırmaktadır.

Bademcik ameliyatlarını zorunlu olmadıkça üç yaşın altında uygulamak istemeyiz. Ancak solunumu ileri derecede engelleyen, apne hastalığı gibi daha tehlikeli sonuçları olabilecek koşullarda üç yaşın altına da inilebilir. Bademcik ameliyatları sıklıkla 3 ila 10 yaşlar arasında yapılır. Bununla birlikte sık atak geçiren yirmili yaşlardaki hastalarda da ameliyat söz konusu olabilir. Bademcik ameliyatı 30 yaşın üzerinde nadiren gerekli olmaktadır. Ancak ileri yaşlarda apnesi bademcik büyümesi ile ilişkili olan, çok sık bademcik iltihaplanmaları veya bademcik taşları olan azımsanmayacak hasta vardır. Bunlarda da başka tedavi alternatifi yoksa bademcik ameliyatı yapılabilir.

Bademcik ameliyatları hangi yöntemlerle yapılır?

Klasik bademcik ameliyatı, yani tıbbi adıyla tonsillektomi, çoğunlukla bademciğin disektör denilen bir aletle çevre dokulardan ayrılması yöntemi ile yapılmaktadır. Kaşık benzeri, tırtıklı ve keskin kenarları olan ve dikkatlice kullandığımız bu araçla kapsülü ile beraber bademcik dokusunu çıkartırız. Bademciklerin zengin kan dolaşımı olması nedeniyle bu ameliyat sırasında açılan kılcal damarlardan kanamalar olur. Kanayan bölgelerde damarlar bağlanır veya elektrik akımı ile pıhtılaştırılır. Klasik tonsillektomi titizlikle yapıldığında yara yüzeylerinin daha hızlı iyileşmesi açısından belirli bir fayda sağlayabilir. Bu yöntem oldukça yaygın ve yüzyıllardır kullanılıyor olmakla birlikte ameliyat süresi genellikle kanama kontrol süresi ile doğru orantılıdır. Her KBB Uzmanı bu tekniği bilir ve her hastanede uygulayabilir. Benim sonradan deneyimlerime bağlı olarak tercih ettiğim teknik Thermal Welding Tonsillektomidir.

Thermal Welding yöntemi ile kansız bademcik ameliyatı

Bademcik ameliyatlarını günümüzde ameliyathane koşullarında genel narkoz altında yapıyoruz. Bu ameliyat sırasında neredeyse tamamen kansız çalışabilmeyi sağlayan Thermal Welding Yöntemini yaklaşık 19 yıldır kullanıyorum. Bu teknikle ameliyat ve narkoz süresi kısalırken, anne-babalar ve büyükler için bademcik ameliyatı artık bir kabus olmaktan çıkıyor.

Elektrik akımı yerine ısı enerjisi kullanılan bu yöntemde, ısı akışı sadece, dokuyu maşa gibi tutmaya yarayan ince uçlar arasında sağlanır. Bu uçların eni sadece yarım milimetre civarındadır. Bu nedenle çevre dokularda oluşabilecek ısı etkisi, diğer yöntemlere oranla çok az olmaktadır. Damarların açılmasını önleyerek kanamasız bir ortamda çalışma konforu sağlayan bu yöntemde, ayrıca cerrah ameliyat boyunca tek alet kullanır ve alet değiştirmediği için bu nedenle de ameliyat süresi kısalır.

Thermal Welding yöntemi kanamasız bir ameliyat yapma olanağı sağlamasına karşın, bademcik ameliyatı hangi teknikle yapılırsa yapılsın kanama riski bulunduğu bilinmelidir. Bu nedenle tonsillektomi ameliyatı öncesi pıhtılaşma testleri yapılmalı ve operasyon titizlikle sürdürülmelidir. Uygulanan ameliyatın başarısında teknik araçlardan daha önemlisi elbette cerrahın bunları nasıl kullandığıdır. Bu nedenle aslında bademcik ameliyatında en iyi yöntem, her uzmanın en alışkın ve en hakim olduğu yöntemdir.

Bademcik ameliyatı sonrası genel prensip hastanın o geceyi hastanede geçirmesidir ki, Thermal Welding Tonsillektomi için de bunu geçerli görmekteyiz. Hastanın bademcik ameliyatı sonrası döneminde de 7-10 gün kadar süreyle takip edilmesi ve kanamaya yol açmamak için özellikle beslenme konusunda önerilere uyması gereklidir.